Όταν είσαι γυναίκα, πρέπει να γνωρίζεις ότι σπάνια μπορούν να σε κατανοήσουν πλήρως άτομα του αντίθετου φύλου, όχι γιατί δεν το θέλουν, αλλά ίσως γιατί υπάρχουν διαφορές στην διανοητική λειτουργία τους. Ανέκαθεν με προβλημάτιζε αυτή ακριβώς η παραδοχή, τα γιατί και τα διότι της. Eίχα ακούσει στο παρελθόν θεωρίες για τις διαφορές μεταξύ των φύλων και πού οφείλονται. Όλες όμως, κατέληγαν σε σεξιστικά θέματα, οπότε αναγκάστηκα να το εγκαταλείψω, ρίχνοντας τις όποιες κατηγορίες ασυνεννοησίας μεταξύ δύο ανθρώπων διαφορετικού φύλου σε πολιτισμικά ζητήματα, θρησκείες, ήθη και έθιμα, οτιδήποτε δηλαδή αφορούσε εξωγενείς παράγοντες διαμόρφωσης προσωπικοτήτων.
Ώσπου, τα ολοένα αυξανόμενα γεγονότα γυναικοκτονιών, βιασμών και γυναικείας κακοποίησης άρχισαν να απασχολούν τόσο εμένα, όσο και την κοινή γνώμη, στην μικρή μας Ελλάδα. Και από εκεί που γνωρίζαμε όλες και όλοι για κάποια μεμονωμένα περιστατικά εγκληματιών τύπου Παπαχρόνη, μας προέκυψαν ιστορίες καθημερινής τρέλας, εγκληματικότητας οφειλόμενης κυρίως στην πολλαπλασιασμένη ανδρική επιθετικότητα, κτητικότητα και σε ένα κακώς εννοούμενο ανδρισμό.Αν κάποτε δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι άνδρες «καθώς πρέπει» μπορούν στα καλά καθούμενα να μεταμορφωθούν σε κτήνη, σκοτώνοντας ή βιάζοντας λεκτικά και σωματικά μια γυναίκα (συνήθως αυτά τα δύο είναι ταιριαστό δίδυμο) με την οποία είτε συμβιώνουν, είτε απλά γνωρίζουν για πρώτη φορά, σήμερα ναι, το πιστεύω. Τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα που ανακύπτουν καθημερινά, ούτε οι ψυχολόγοι, ούτε οι κοινωνιολόγοι, ούτε οι ψυχίατροι μπορούν να δώσουν ικανοποιητικές απαντήσεις. Μόνο εικασίες έχουν βγει στη δημοσιότητα, αλλά η πραγματική έρευνα βρίσκεται πολύ πιο μακριά από τα τηλε-παράθυρα.
Θα μπορούσε το φαινόμενο να αποδοθεί με υπέρμετρη «μεταφραστική ευκολία» στην πανδημία, στις σημερινές συνθήκες διαβίωσης, στο αυξημένο στρες, στην απομόνωση του σημερινού ανθρώπου από την κοινωνικότητα χάρη στην τεχνολογία και σε ένα πλήθος άλλων αιτιών, χωρίς όμως να δοθεί η ποθητή «αποδεδειγμένη» απάντηση στο ακριβό ερώτημα: γιατί τα περισσότερα θύματα βίας είναι γυναίκες;
Αποφάσισα λοιπόν να ερευνήσω σε βάθος -όσο γίνεται βέβαια - την επιστημονική άποψη που επιμένει πως οι νευροεπιστήμες μπορούν να εξηγήσουν τις διαφορές στην συμπεριφορά καθώς και στην νόηση μεταξύ των δύο φύλων, μήπως και μπορέσω να πλησιάσω, έστω, την κρυμμένη αλήθεια, όσο περίπλοκη και να είναι. Αν και συχνά, αυτό που είναι προφανές, δείχνει πολύ υπεραπλουστευμένο και έτσι το αποκλείουμε συνήθως, τόσο οι κοινοί θνητοί όσο και οι επιστημονικές διάνοιες.
Οι μελέτες του Nirao Shah και της Diane Halpern
Ο κύριος Nirao Shah, είναι καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικών επιστημών και νευροβιολογίας στο περίφημο Stanford (MD, PhD) και σε μας φυσικά είναι άγνωστος. Παρατήρηση: στην Ελλάδα είθισται να εμπιστευόμαστε τα πρωϊνάδικα για να ενημερωθούμε για τόσο εξειδικευμένα θέματα, αλλού όμως, οι σοβαροί δημοσιογράφοι προτιμούν να καλούν εκτός τηλε-μαϊντανών και σοβαρούς επιστήμονες!!!
Για την ιστορία -και επανέρχομαι στο θέμα- το 1998 ο Shah αποφάσισε να μελετήσει τις εγκεφαλικές διαφορές με βάση το φύλο, χρησιμοποιώντας σύγχρονες μοριακές αναλύσεις και έχοντας εμπνευστεί από μια προγενέστερη ανάλογη μελέτη της Diane Halpern, PhD, του 1991. Η Halpern, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας έκανε την πρώτη της ακαδημαϊκή έρευνα και μελέτη πάνω στις «Διαφορές φύλου στις γνωστικές ικανότητες» και την στήριξε σε προγενέστερα αποτελέσματα πειραμάτων που διεξήχθησαν σε ζώα, συγκεντρώνοντας σωρεία αναφορών τόσο σε νευροανατομικές, όσο και συμπεριφορικές διαφορές που σχετίζονται με το φύλο. Έως τότε όμως, αυτές έμεναν σκονισμένες σε κάποια ράφια πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών. Βέβαια, «οι κοινωνικοί ψυχολόγοι και οι κοινωνιολόγοι υποστήριξαν την έννοια των θεμελιωδών γνωστικών διαφορών μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ανθρώπων», σημειώνει η Halpern, σήμερα επίτιμη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Claremont McKenna College. Η Halpern και άλλοι συνάδελφοί της, μετά από πειράματα τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους (ιδιατέρως νήπια από 9-17 μηνών) έχουν καταγράψει κατ΄ επανάληψη, όπως η ίδια υποστηρίζει, πολλές ανθρώπινες διαφορές συμπεριφοράς. Επίσης σύμφωνα με την ίδια «Οι γυναίκες διαπρέπουν σε πολλά tests λεκτικής ικανότητας. Ξεπερνούν μάλιστα τους άνδρες και στην αντιληπτικής ταχύτητα, μάλιστα είναι πιο ικανές στην ανάκτηση πληροφοριών από τη μακροπρόθεσμη μνήμη». Δηλαδή, το γυναικείο φύλο, είναι ομιλητικότατο, με έξοχη αντιληπτικότητα και μνήμη ελέφαντα. Στην πράξη, ισχύει αυτό, νομίζω.
Οι άνδρες, πάλι, σύμφωνα πάντα με την Halpern,«μπορούν πιο εύκολα να εξάγουν εικόνες αντικείμενα μέσα από τη μνήμη, έχουν ανώτερες αντιληπτικές ικανότητες όσον αφορά το χώρο που βρίσκονται και είναι καλύτεροι στο να οπτικοποιούν συμβάντα; μπορούν εύκολα να ξεχωρίζουν γωνίες μέσα σε οριζόντια περιβάλλοντα, να παρακολουθούν ευκολότερα κινούμενα αντικείμενα και να στοχεύουν με βλήματα». Μάλιστα. Εκλογίκευση, συνειδητοποίηση τόπου και χρόνου, προσαρμογή ματιού σε στόχο σταθερό ή κινούμενο, ξεχωρίζουν τους άνδρες, ως νοητικά και αντιληπτικά διαφορετικούς από εμάς τις γυναίκες.
Συμπεραίνω λοιπόν ότι στα όπλα, οι άνδρες υπερέχουν, οπότε εξηγείται τώρα γιατί η Λυσιστράτη ήθελε να καταργήσει τους πολέμους οπότε και μαχόταν τους φιλοπόλεμους άνδρες. Αστειεύομαι, βέβαια, διότι έχουμε γυναίκες ολυμπιονίκες ΚΑΙ στη σκοποβολή, αλλά ως προς το «φιλοπόλεμο» του ανδρικού φύλου, θα επιμείνω. Εξάλλου, το υποδεικνύει και η ιστορία. Οι πόλεμοι διεξάγονταν και διεξάγονται μέσω αποφάσεων ηγετών, την ίδια στιγμή που ηγέτιδες επιδιώκουν την ειρήνη.
Ακόμα και στην πλοήγηση, λέει η Halpern, «πειράματα τόσο σε ανθρώπους όσο και σε αρουραίους δείχνουν ότι τα θηλυκά και των δύο ειδών τείνουν να βασίζονται σε ορόσημα, ενώ τα αρσενικά βασίζονται συνήθως σε υπολογιστικά μοτίβα, χρησιμοποιώντας την κατεύθυνση και την απόσταση που διανύθηκε αντί για τα ορόσημα». Ξεκάθαρες διαφορές λοιπόν στην αντιληπτική ικανότητα αναδεικνύονται εδώ, πέρα από κάθε αμφισβήτηση.
Διαπιστώθηκαν επίσης, κατά την καθηγήτρια, γνωστικές διαφορές ακόμη και σε βρέφη 2 και 3 μηνών. Τα κορίτσια προσηλώνονται περισσότερο στην εικόνα οικείων προσώπων (μαμάς και μπαμπά) και αντιδρούν μιλώντας γρηγορότερα, την ίδια στιγμή που τα αγόρια αντιδρούν νωρίτερα σε οπτικές αλλαγές στο περιβάλλον (θυμήσου τα mobile που στριφογύριζαν πάνω από το κρεβατάκι του μωρού και θα καταλάβεις), παρά προσηλώνονται σε πρόσωπα, όπως συμβαίνει με τα κορίτσια. Φυσικά και εδώ υπάρχουν ενστάσεις ως προς τις απειροελάχιστες διαφορές μεταξύ αγοριών-κοριτσιών ως προς το σύνολο των παρατηρούμενων βρεφών.
Αργότερα, στην ενήλικη ζωή, οι γυναίκες συνεχίζουν να εμμένουν στα πρόσωπα και οι άνδρες στα πράγματα. Αυτή και μόνον είναι μια επαναστατική ιδέα, παρότι οι αποκλίσεις-διαφορές είναι ελάχιστες και κανείς θα μπορούσε να τις αγνοήσει. Όμως, όταν οι έρευνες προχωρούν σε γνωστικές και νευροψυχιατρικές διαταραχές, τότε αυτές οι ελάχιστες διαφοροποιήσεις αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Κάπως έτσι, πάντα μετά από έρευνες, διαπιστώθηκαν τα εξής:
Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν κλινική κατάθλιψη (και η επιλόχεια κατάθλιψη εντάσσεται εδώ) στη διάρκεια της ζωής τους, όπως και μετατραυματικό στρες.
Οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να γίνουν αλκοολικοί ή ναρκομανείς και 40 τοις εκατό περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σχιζοφρένεια.
Το ποσοστό δυσλεξίας των αγοριών είναι ίσως 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό των κοριτσιών και έχουν τέσσερις ή πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με αυτισμό.
Και εδώ, βέβαια, ανακύπτει το επόμενο μεγάλο ερώτημα: πόσο μπορούν οι βιολογικές διαφορές και όσες άλλες προαναφέρθηκαν, ανεξαρτήτως του πόσο μικρές είναι – να βοηθήσουν στην εξήγηση πιθανώς αναδυόμενων ψυχικών διαταραχών αλλά και στις γνωστικές και συμπεριφορικές διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ ανδρών και γυναικών;
Νευροεπιστήμη και εγκεφαλικές λειτουργίες
Η νευροεπιστήμη έχει να προσφέρει πολλά στην έρευνα και σύμφωνα με τον καθηγητή νευροβιολογίας και συμπεριφοράς του UC-Irvine, Larry Cahill, PhD «οι μελέτες απεικόνισης του εγκεφάλου δείχνουν ότι οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων εκτείνονται πολύ πιο μακριά από τον αυστηρά αναπαραγωγικό τομέα».
Για παράδειγμα, ο εγκέφαλος των ανδρών, είναι μεγαλύτερος εκείνου των γυναικών ενώ ο ιππόκαμπος, όργανο που αποτελεί μία εγκεφαλική δομή που είναι μέρος του μεταιχμιακού συστήματος και συμμετέχει στη μεταφορά πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη στη μακροπρόθεσμη και την πλοήγηση στο χώρο, στην γυναίκα είναι μεγαλύτερος από τον αντρικό και λειτουργεί διαφορετικά.
Αντίθετα, η αμυγδαλή ενός άνδρα, που σχετίζεται με τη βίωση συναισθημάτων και την ανάμνηση τέτοιων εμπειριών, είναι μεγαλύτερη από αυτή της γυναίκας και κατά τον Cahill λειτουργεί διαφορετικά.
Σε πείραμά του το 2000, ο Cahill σάρωσε τους εγκεφάλους ανδρών και γυναικών που έβλεπαν είτε άκρως δυσάρεστες είτε συναισθηματικά ουδέτερες ταινίες. Κανονικά, οι δυσάρεστες ταινίες, ειδικά εκείνες τρόμου, αναμενόταν να επηρεάσουν εγκεφαλικά και τα δύο φύλα και να αποτυπωθούν και στις δύο αμυγδαλές του εγκεφάλου, ώστε να ανακαλούνται από άνδρες και γυναίκες. Αλλά στις γυναίκες, αυτή η σχέση παρατηρήθηκε μόνο στην αριστερή αμυγδαλή. Στους άνδρες,πάλι, ήταν μόνο στη δεξιά αμυγδαλή!
Ο Cahill και άλλοι από τότε διαπίστωσαν ότι αυτά τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά ανατρεπτικά, καθώς οι γυναίκες διατηρούν πιο δυνατές, πιο ζωντανές αναμνήσεις συναισθηματικών γεγονότων από τους άνδρες, οπότε ευκολότερα ανακαλούν συναισθηματικές αναμνήσεις . Εάν δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε αν όντως, τόσο η δεξιά όσο και η αριστερή αμυγδαλή έχουν ανάλογα αποτελέσματα και στα δύο φύλα, πώς στην ευχή, λέει ο Cahill, θα μπορέσουμε να δούμε ποιος προκαλεί τι και σε ποιόν;
Σαν να μην έφτανε αυτό, μελέτες απέδειξαν πως τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου μιας γυναίκας «επικοινωνούν» μεταξύ τους περισσότερο από ό,τι ενός άνδρα. Σε μια μελέτη του 2014, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια απεικόνισαν τους εγκεφάλους 428 ανδρών και 521 νεαρών γυναικών και διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλος των γυναικών παρουσίαζε σταθερά πιο έντονα συντονισμένη δραστηριότητα μεταξύ των ημισφαιρίων, ενώ η εγκεφαλική δραστηριότητα των ανδρών ήταν πιο περιορισμένη και οριοθετημένη εντός των τοπικών περιοχών του εγκεφάλου.
Επίσης, σε μελέτες παρατηρήθηκε ότι το «καλώδιο» της λευκής ουσίας που διασχίζει και συνδέει τα ημισφαίρια - είναι μεγαλύτερο στις γυναίκες παρά στους άνδρες και ότι ο εγκέφαλος των γυναικών τείνει να είναι πιο αμφίπλευρα συμμετρικός από αυτή των ανδρών. Σαν παρένθεση παραθέτω εδώ την εμπειρία μου ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο εγκληματολογίας που προσπαθούσε να προσεγγίσει τα προφίλ εγκληματιών, όπου πρόσεξα ότι στη σάρωση εγκεφάλου στην οποία υποβλήθηκαν και την οποία είχαν παραθέσει στο βιβλίο, φαινόταν πεντακάθαρα η έντονη ανομοιομορφία μεταξύ των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων καθώς και κάποιες άλλες αλλοιώσεις. Δεν νομίζω ότι ήταν τυχαίο, όταν σε ένα φυσιολογικό άνθρωπο, τέτοιες σοβαρές ανομοιομορφίες δεν υφίστανται.
Σε κάποιο αξιοσημείωτο βαθμό, συνεχίζει λοιπόν ο Cahill, αυτές οι εγκεφαλικές διαφορές πρέπει να μεταφράζονται σε συμπεριφορικές διαφορές». Πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι αυτό ισχύει και μάλιστα σχετίζεται με ιατρικά σημαντικές επιπτώσεις. Όντως έχει αποδειχθεί ότι η λευκή ουσία σχετίζεται με την μάθηση αλλά και με εκφυλιστικές αρρώστιες.
Αποδεικτέα, σε μελέτη του 2017 στο JAMA Psychiatry απεικονίστηκαν οι εγκέφαλοι 98 ατόμων ηλικίας 8 έως 22 ετών με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ) και 98 ατόμων ελέγχου (φυσιολογικών χωρίς αυτισμό). Και οι δύο ομάδες περιείχαν περίπου ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών. Η μελέτη επιβεβαίωσε προηγούμενη έρευνα που έδειχνε ότι το μοτίβο της διακύμανσης στο πάχος του φλοιού του εγκεφάλου διέφερε μεταξύ ανδρών και γυναικών. Καθώς σύμφωνα με τις μελέτες, περισσότεροι εγκέφαλοι αγοριών παρά κοριτσιών έχουν αυτό το προφίλ, οδηγούμαστε αναγκαστικά στο συμπέρασμα ότι η τετραπλάσια έως πενταπλάσια υπεροχή της ασθένειας μεταξύ των αγοριών σε σύγκριση με τα κορίτσια, οφείλεται στην παραδοχή του διαφορετικού πάχους του φλοιού μεταξύ των δύο φίλων.
Πώς εξηγείται, όμως, η διαφορετικότητα της εγκεφαλικής δομής μεταξύ ανδρών και των γυναικών;
Oι μεγαλύτεροι δράστες της διαφορετικότητας είναι κατά τους ειδικούς οι σεξουαλικές στεροειδείς ορμόνες. Στα θηλυκά θηλαστικά, πρόκειται για τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη, ενώ στους άνδρες, η τεστοστερόνη και μερικά όμοια μόρια που μοιάζουν συλλογικά, είναι τα ανδρογόνα. Η τεστοστερόνη , κατά τα μέσα της κύησης διαμορφώνει την σωματική διάπλαση αλλά και τον εγκέφαλο των ανδρών, ενώ πιθανή της μείωση λόγω γενετικών ελαττωμάτων, προκαλούν μια στροφή σχεδιασμού προς την γυναικεία σωματική διάπλαση (πχ μεγάλη λεκάνη). Γενικά, περιοχές του εγκεφάλου όπως η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος τείνουν να περιέχουν ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις υποδοχέων για τις ορμόνες του φύλου.Επίσης σημαντική συμμετοχή στη διαμόρφωση του φύλου είναι τα φυλετικά χρωμοσώματα, τα οποία διαμορφώνουν τόσο την σωματική διάπλαση και την φυσιολογία και τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου. Με την βοήθεια των πειραμάτων του Shah σε ποντίκια, εντοπίστηκαν όντως γονίδια που παρουσιάζουν εντελώς διαφορετικές λειτουργίες στον εγκέφαλο αρσενικών έναντι θηλυκών ποντικιών. Η ερευνητική του ομάδα πειραματίστηκε απενεργοποιώντας ένα σημαντικό γονίδιο, που ήταν πιο ενεργό στα θηλυκά και άμεσα σχετιζόμενο με τη σεξουαλική τους συμπεριφορά, με αποτέλεσμα τα θηλυκά να δείχνουν απρόθυμα στο ζευγάρωμα, ενώ αντίστοιχη απενεργοποίηση γονιδίου στα αρσενικά δεν έπαιξε κανένα ρόλο. Προφανώς η προγεστερόνη μάλλον επηρεάστηκε στα θηλυκά ποντίκια, ενώ η τεστοστερόνη των αρσενικών όχι. Συμπερασματικά, οι γενετικές παραλλαγές φαίνεται να αλληλεπιδρούν με αποτέλεσμα την διαφορετική ανταπόκριση κάποιων γονιδίων στα οιστρογόνα, έναντι των ανδρογόνων.
«Πιστεύουμε ότι η συμπεριφορά που σχετίζεται με το φύλο είναι μια σύνθεση όλων αυτών των ενοτήτων, οι οποίες, αθροιστικά, δίνουν το συνολικό βαθμό αρρενωπότητας και θηλυκότητας», λέει ο Shah.
«Σχεδόν όλα αυτά τα γονίδια έχουν ανθρώπινα ανάλογα», συμπεραίνει ο επιστήμονας και συνεχίζει: «Ακόμα δεν καταλαβαίνουμε πλήρως τη λειτουργία τους στην ανθρώπινη κοινωνική συμπεριφορά. Αλλά όταν κοιτάξαμε τις βάσεις δεδομένων που είναι διαθέσιμες στο κοινό για να μάθουμε τι γνωρίζουμε για αυτές, βρήκαμε έναν εκπληκτικό αριθμό που στους ανθρώπους έχει συνδεθεί με αυτισμό,αλκοολισμό και άλλες παθήσεις».
Μπορούμε να απομονώσουμε την βιολογία από την κοινωνική ανθρωπολογία και τον πολιτισμό, συνάγοντας ασφαλή συμπεράσματα;
Όχι, δεν γίνεται αυτό, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα που φαίνεται να προκαλούν αντιδράσεις μεταξύ των ερευνητών επιστημόνων, που σε εμένα τουλάχιστον φαίνεται υγιέστατο φαινόμενο, αν θέλουμε την ανάπτυξη απόψεων μέσω καρποφόρου διαλόγου και ενστάσεων που διαθέτουν επιστημονικό έρεισμα.
Η Diane Halpern λέει πολύ εύστοχα: «Ο ρόλος του πολιτισμού δεν είναι μηδενικός. Ο ρόλος της βιολογίας δεν είναι μηδενικός».
Σημείωση: Όλα τα παραπάνω ανήκουν σε αυτό το εξαιρετικό άρθρο του Bruce Goldman,ο οποίος είναι επιστημονικός συγγραφέας στο Office of Communications, το οποίο και μου έδωσε το θάρρος και την έμπνευση να «βυθιστώ» σε τελείως άγνωστα επιστημονικά πεδία και να ασχοληθώ με αληθινά «λαβυρινθώδη» θέματα : https://stanmed.stanford.edu/2017spring/how-mens-and-womens-brains-are-different.html
Theory of Mind (ToM)- Επαναστατικό εργαλείο ανίχνευσης του νου;
Σίγουρα δεν πρόκειται για γνωστή θεωρία, ωστόσο συνοψίζει τα θαύματα της έρευνας, την στιγμή που παραδέχεται ότι ενώ ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι, δεν γνωρίζει ακόμα-παρά ελάχιστα- τι ακριβώς γίνεται μέσα στο κεφάλι του.
Η Θεωρία του Νου (Theory Of Mind ή ToM) είναι η κοινωνική γνωστική ικανότητα να εξηγεί και να προβλέπει τις ενέργειες άλλων ανθρώπων με βάση τις υποκείμενες ψυχικές καταστάσεις, όπως πεποιθήσεις, προθέσεις ή συναισθήματα. Η θεωρία προσπαθεί να εξηγήσει ανθρώπινες δράσεις και συμπεριφορές πέρα από τη μηχανιστική αντίληψη.
Οι διαφορές μεταξύ των φύλων στις κοινωνικές γνωστικές διεργασίες είναι ένα θέμα που συζητήθηκε μακροπρόθεσμα, ιδιαίτερα εκείνα που αφορούν το ToM. Το κύριο θεωρητικό πλαίσιο από αυτή την άποψη είναι η ενσυναίσθηση / συστηματοποιητική θεωρία των ψυχολογικών διαφορών μεταξύ των φύλων που προτείνεται από τον Baron-Cohen, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες είναι, κατά μέσο όρο, πιο ευαισθητοποιημένες χάρη στην ενσυναίσθηση, δηλαδή την τάση για αναγνώριση των ψυχικών καταστάσεων των άλλων, προκειμένου να προβλέψουν τη συμπεριφορά τους και να ανταποκριθούν με το κατάλληλο συναίσθημα.
Από την άλλη πλευρά, τα αρσενικά είναι, κατά μέσο όρο, πιο διατεθειμένα σε ένα συστηματοποιημένο στυλ. Μελέτες συμπεριφοράς δείχνουν ότι οι γυναίκες, σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους τους, βαθμολογούνται υψηλότερα σε τεστ που σχετίζονται με τη συναισθηματική διάσταση της κοινωνικής γνώσης, όπως η αναγνώριση συναισθημάτων, η κοινωνική ευαισθησία, η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη.
Οι επιστήμονες τολμούν να συνδέσουν αυτές τις διαφορές με τους προγόνους των σημερινών γυναικών που από την εποχή των ανθρώπων των σπηλαίων ήταν άριστες στην ιχνηλασία και στην προσαρμοστικότητα σε διαφορετικές πρωτόγονες κοινωνικές συνθήκες, αλλά πάνω από όλα στην προστασία των νεογνών τους, που συνεχιζόταν και στο μεγάλωμά τους. Αντίστοιχα, μελέτες νευροαπεικόνισης βρήκαν διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών σε εργασίες που περιλαμβάνουν την αξιολόγηση συναισθηματικών σκηνών, αλληλεπιδράσεις ενσυναίσθησης εξ επαφής με άλλα πρόσωπα, χιούμορ, κοινωνική φήμη, αντίληψη του πόνου και κοινωνικές αξιολογήσεις.
Οι τεχνικές διέγερσης του εγκεφάλου έχουν επιβεβαιώσει ότι το ToM θα μπορούσε να θεωρηθεί εξαιρετικά χρήσιμο για την έρευνα διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου και πώς αυτές συνδέονται με γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες. Φαίνεται πως το ToM θα καταστεί πολύτιμο, όχι μόνον χάρη στην εύρεση και επεξήγηση των διαφορών εγκεφαλικών λειτουργιών μεταξύ των δύο φύλων, αλλά και για την πιθανή συμβολή αυτών των πειραματικών ευρημάτων στην ανάπτυξη αποτελεσματικών μη επεμβατικών θεραπειών διέγερσης του εγκεφάλου, σε ασθενείς με διαφορετικές νευροψυχιατρικές διαταραχές.
Για το Theory of Mind, δανείστηκα γνώση εδώ: https://www.nature.com/articles/srep41219
Αντί επιλόγου
Καταλήγοντας εδώ και έχοντας κατακλυστεί από πολυδιάστατη πληροφορία, της οποίας τους τεχνικούς όρους προσωπικά αδυνατώ να τους «μεταφράσω», τοιουτοτρόπως τις παρέθεσα εδώ αυτούσιες, συμπεραίνω ότι βρισκόμαστε ενώπιον σημαντικών ανακαλύψεων και αυτές, ίσως- ίσως είναι ο «φακός» μας μέσα στο σκοτεινό τούνελ των εγκεφαλικών δραστηριοτήτων και των επιπτώσεων που έχουν στην καθημερινότητά μας και στην σωματική και ψυχική μας υγεία. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων αναμφισβήτητα υφίστανται και γονιδιακά, όμως η σύλληψη μιας καθολικής ιδέας αντιμετώπισης των όποιων διαταραχών μπορούν να επιφέρουν στον άνθρωπο, είτε είναι γένους θηλυκού είτε αρσενικού, μπορούν να ξεπεραστούν με την πρόληψη αλλά και με τις μελλοντικές θεραπείες, που όπως φαίνεται, θα ανακαλυφθούν σύντομα. Εμείς, ως κοινωνικά όντα, που ωστόσο επηρεαζόμαστε από την βιολογία μας, μπορούμε να… κοντύνουμε τις αποστάσεις και να συντονιστούμε με το άλλο φύλο, για μια κοινή πορεία προς ένα πιο υγιές πρότυπο ανθρώπου που θα διαθέτει περισσότερη ενσυναίσθηση και μεγαλύτερη κοινωνική ευαισθησία, δηλαδή περισσότερη επαφή με τον συνάνθρωπό του, είτε είναι άνδρας, είτε είναι γυναίκα.
Για περισσότερη έρευνα, επισκέψου τους ιστότοπους: